نمی دانم که من چگونه آدمی هستم ؟ همینقدر می دانم که با اطرافیانم هیچ
شباهتی ندارم . این بچه های همسن و سال من و دانشجویانی که در این
خوابگاه با من هستند . کاملن از من تفاوت دارند . آنها جوانان و نو
جوانانی شاد، خرم ، تر و تازه هستند . امید در دل و خنده بر دهان دارند .
هنگامی که باهم می نشینیم از خانه و روزگارِ شان ، از برنامه ها و تصامیم
آیندهء شان حرف می زنند . از معشوقه های شان تعریف می کنند . روزها از بام
تا شام با دخترانی که نمی دانم چقدر زشت و یا زیبا اند حرف می زنند . به
همدیگر متلک می پرانند و پیامک های عاشقانه می نویسند و ... . من بدرستی
نمی دانم که این ها در حرف هایشان چقدر وفادار اند ؟ اما هرچه است روح شان
ارضا می شود . شاد و شنگول می آیند و برایم تعریف می کنند که فلان دختر را
این گونه گفتم و بهمان را آن گونه .
بلند بلند حرف می زنند ، بلند
بلند می خندند . ورزش می کنند ، تند تند و چابک راه می روند بلند و بی
پروا یکدیگر را دشنام می دهند ، و در کل زندگی را به دو جو نمی خرند . هیچ
غمی و وهمی ندارند
اما من، نمی دانم چه مرگم است ؟ این بی خوابی
لعنتی ام دارد وارد دومینِ شبِ خود می شود . دیشب را نیز، تا صبح بیدار
بودم و چون بوف کوری در پشت کامپوتر چندک زده بودم و همه اش به صفحهء
کامپیوتر خیره شده بودم . و امشب را نیز خواب تا هنوز کم کم دارد سپیده
می دمد به سراغم نیامده است .
پرسشی که با درشتی بر صفحهء ذهنم حک
شده ، این است که چه مرگم است ؟ درین بیست و دو سالگی از همه چیز بریده ام
و هیچ چیزی ، آن گونه که من خواهانش استم نتوانسته روحم را ارضا کند . و
دست کم لبخندی را بر لبانم بشگوفاند . چرا از دیگران متفاوتم ؟
آخرین
سیگارم را نیز تمام کردم . نمی دانم امشب چقدر سیگار کشیدم ؟ ولی از
انبوه ته سیگارها در جا سیگاری ، و دودِ غلیظ در فضای اتاق ، می توان حدس
زد . که سیگار فروشِ روبروی دانشگاه امروز خیلی خوشحال به خانه رفته است .
سیگار، شراب و بی خوابی مثلث قایم الزاویه یی را برایم تشکیل داده اند .
نمی دانم چه وقت ؟ ، راس یا قاعدهء این مثلث در هم می شکند و من از شر
شان راحت می شوم . شاید هم به زودی خودم بشکنم ایکاش چنین شود . تا ازین
دلتنگی لعنتی رهایی یابم . در کودکی هایم هر وقت دلتنگ می شدم می رفتم
قرآن شریف تلاوت می کردم ، زیرا ملای مسجدِ سر گذرِ ما گفته بود ، که هر
وقت دلتنگ شُدید بروید قرآن مجید تلاوت بکنید روح تان را آرام می سازد . من
هم همیشه این کار را می کردم . بعد ها در سالهایی که به قول رضا براهنی
دورهء " جلق و جوشِ صورت" ما بود . ناول های پولیسی از امیرعشیری ،
پرویزقاضی سعید و میکی اسپلین جایش را گرفت در همین دوره رقیبِ دیگری هم
برای ناول پیدا شده بود . فیلم های هندی و غربی ، این حماقت را بجایی
رسانده بودیم که به بایگانی سیار فیلم و فیلم شناسی تبدیل شده بودیم . در
هرجایی که نامی از سینما و بازیگر می شنیدم ، انگار مویمان را آتش زده
باشند خودمان را می رساندیم . شاید هم رقص زیبای دختران کمر باریک و سُندر
والا کارمان را به جنونِ دیدن فیلم هندی مبتلا کشانید و شاید هم چیزهای
دیگری بود که ما را دگرگون کرد . در یک دست کتاب بود و در دستِ دیگر ، سی
دی و دی وی دی فیلم . دلِ مان را به این خوش ساخته بودیم که نصیحتِ پدر
را از یاد نبرده ایم و از کتاب رویگردان نشده ایم که سینما را با ادبیات
آشتی داده ایم . گاهی با امیتابچن یکجا آهنگِ " مرد تنگی والا می هوم مرد
تنگی والا" را زمزمه می کردیم و زمانی با شاهرخ خان در از دست دادنِ معشوقه
اش آهنگ های دیوداس را عربده می کشیدیم . زمانی آکشی کومار می شدیم و
زمانی ریتک روشن . گاهی خود را در نقش بروسلی و واندم جا می زدیم و پَک و
پُوز یکدیگر را می شکستیم و گاهی هم جت لی و جکی چان .
امروز هم آن
دورهء " جلق و جوش صورت " گذشته است و هم آن قهرمان سازی و قهرمان پسندی ،
گرچه هنوز هم از دیدن فیلم و آهنگ لذت می برم ولی لذتی آمیخته با تلخی .
مانند لذتی که از کشیدن یک سیگار و یا ریختن یک پیاله آب آتشین درگلو به
انسان دست می دهد.
این هذیان گویی مرا از کجا به کجا برد . به کودکی
ها و نوجوانی ها و گذشته های تلخ و شیرین . گرچه می دانم سن و سالم هنوز
خیلی کم است . اما نمی دانم چرا چنین نابکار، بی روحیه ، بی هوده و بی مصرف
شده ام ، از صبح تا شام در خیابان های خاک آلود کابل پرسه می زنم و از شب
تا به صبح ولگردی و نشئه . نه خواب راحت و منظم و نه کار و روزگار حسابی .
نمی دانم چرا شاهنامه فردوسی و خمسه نظامی گنجوی دیگر نمی توانند مرا با
خود سرگرم کنند یا گلستان سعدی و هزارویک شب اندکی روزم را گم کنند . از
خواندن شعر و متن های ادبی نیز فاصله گرفته ام نه اینکه خودم خواسته باشم .
از همه چیز خسته شده ام و بیزار ، الا دو چیز ، رباعیات خیام و بوف کور ،
بار بار می خوانم شان ولی باز هم تشنه هستم و عطش مرا کم نمی کنند و مجبورم
می کنند یک بار دیگر هم سر بزنم و یک جا با خیام بزرگ فریاد بزنم
گویند بهشت عدن با حور خوش است
من می گویم که آب انگور خوش است
این نقد بگیر و دست از آن نسیه بدار
کاواز دهل برادر از دوز خوش است
این
خیام بزرگ با رباعیاتش دیوانه ام می کند . وقتیکه از آن بزرگ مرد را می
خوانم ، روحم آرام می گیرد و سخت شاد می شوم که پیش از من کسی این درد ها
را داشته و چه زیبا درد هایش را فریاد کشیده است . این فریاد چنان بلند
است . که از پس سده ها ، به گوش ما رسیده و سده های درازی را به گوش
دیگران خواهد رسید . این فریاد شکوه مند یک فیلسوف و صدای اعتراض یک
اندیشمند بزرگ است . که در برابر نظام هستی و آفرینش اعتراض خود را بلند
کرده و بی پروا ، بدون ترس و هراس از خداوند پرسیده است که چرا فلان چنین
است و بهمان چنان ؟ این پرسش گر بی مانند را سخت دوست دارم
تمام شبم
را با خواندن رباعیات یا بهتر بگویم درد نامه و شکایت نامه های این بزرگ
مرد به صبح می رسانم . به گفتهء آن بزرگ مرد خودکش ." در درونم خورهء است
از درون می خوردم" و نمی توانم دم بر آرم . اصلن این درد را درمانی نیست و
نخواهد بود . همین گونه بی نوا و برهنه به دنیا می آییم . چهار روزی را با
هزار رذالت و پستی نفس می کشیم و خوش هستیم که ما زندگی کردیم . و در
هنگام مردن مان جمعی بی کاره ها می آیند و بر جسدِ خشک شده مان داد و فریاد
براه می اندازند و دو سه روزی را به غم و ماتم مان می نشینند و بعد
فراموشی ، اگر بسیار خوشبخت باشیم و چهار کلمهء مزخرفی را بر روی کاغذی
ریخته باشیم . یک چند سالی را نام ما دوام می آورد . اما ازین دوام چه سود
؟
هیچ . بعد ازین که مردیم و نابود شدیم دگر بما چه که کسی بیاید و
بر سر گور مان قبه و بارگاه بزند و آنرا تبدیل به زیارتگاه خاص و عام کند .
و چهار تا بیکار ماندهء دیگر بیایند و غم بخورند که این فلان بود و این
بهمان . آیا نفعی به مردهء پوسیده و متلاشی شده خواهد داشت ؟ هرگز ، ابدن
...
خودم نمی دانم ، که چرا در کار دیگران مداخله می کنم . بمن چه
که کودکی با پاهای برهنه و در زیر آفتاب تموز مشغول برس زدن و پاک کردن بوت
های مردم است . بمن چه که پیرزنی در زیر بار گرانی که بر سر گذاشته است
ناتوان است و باید کمکش کرد . یا اینکه پیر مرد نابینایی نمی تواند از
فرازجوی گندیده و بویناک عبور کند بمن ربطی دارد ؟ مگر من فضولم که در کار
کاینات و آفرینش مداخله کنم ؟ خدا خودش عادل است ، عالم است ، بصیر است ،
سمیع است . ا و خودش می بیند ، می شنود و می داند که برای کی چه بدهد و
برای چی که را وسیله قرار بدهد . پس بمن مربوط نیست که در کارش مداخله کنم و
برای کسی که او یک روپیه نداده من بروم و ده افغانی دست داشته ام را تقسیم
کنم . تا نیمی را داده باشم به آن گدای گرسنه ، و بهشت را برای خودم خریده
باشم و نیمی دیگر را بگذارم برای کرایه موتر . آخر بمن چه که کسی امشب را
گرسنه خوابیده و کسی هم بیماری دارد و تا دمیدن صبح بر بالین بیمار خود
چمباتمه زده است . بمن چه که طالبان می روند و در هلمند کودکی را سر می
برند و یا دختر خُرد سالی مورد تجاوز گروهی قرار می گیرد . همهء این ها
آیا بمن مربوط است ؟ مسلما که نه ، مگر من حسن غمکشم ؟ که غم تمام دنیا را
بخورم . خداوند که بخواهد می دهد و که بخواهد می ستاند . نمی دانم چرا ؟
ولی وقتیکه می بینم یک گرداننده برنامه ء تلویزیونی حرفی را غلط تلفظ می
کند و یا یک روزنامه نگار و یا یک شاعر غلط می نویسد دلم بدرد می آید .
گاهی با خودم می گویم . بمن چه که بروم غصه اش را بخورم و اشک بریزم که
فرهنگم ، مردمم و گذشته پر از افتخارم به ابتذال کشیده شده است . شاید این
فضولی و مداخله در کار دیگران عادت مان شده باشد . من تاجایی که می بینم
مردم از فضولی ، خبر چینی ، غمازی و مداخله در کار دیگران خیلی خوش شان می
آید . اما بازهم فضولی ، صد داد و بیداد از دست این بیماری زبانی مردم .
حالا
یک فضولی می آید و بمن گیر می دهد که چرا درس هایت را نمی خوانی ؟ چرا
سیگار می کشی ؟ چرا شراب می نوشی ؟ چرا نماز نمی خوانی ؟ چرا این طور می
کنی و چرا آن طور نمی کنی ؟ یکی نیست که بپرسدش بابا مگر تو فضولی ؟ تو را
بمن چه غرض . بجای من که تو را در دوزخ نمی اندازند و شکنجه ات نمی کنند .
بجای من که تو ناکام نمی مانی . پس بتو چه غرض و چه نیاز ؟ که بیایی و
برای من منبر بزنی و وعظ کنی . مگر من از تو خواسته بودم ؟
یکی می
آید و با مزخرف ترین پرسش هایش اعصابم را خُرد می کند . که چرا ریش هایت را
نمی تراشی ؟ چرا موهایت اینقدر دراز شده اند ؟ چرا سیاه پوشیده یی ؟ چرا
شماره تلفن دختر نداری و چرا با دختران دوست نمی شوی ؟ من که نمی دانم با
این همه فضول های بیکار مانده چه بگویم تا دست از سرم بردارند و گورشان را
گم کنند .
این فیس بوک هم دیگر نمی تواند مرا سرگرم نگه دارد .
ولی بازهم سماجت درونیی است که وامیداردم بیایم و به فیس بوک سر بزنم . به
عکس ها لایک بزنم . نوشته ها را بخوانم و نگر بگذارم ، با دوستان چت کنم .
چنین یا چنان . اما بازهم جای شکرش باقیست . که از فیس بوک با لعنتی های
آشنا شده ام که حس می کنم شدیدن دوست شان دارم . اینکه آنها چقدر تحویلم می
گیرند ، به خود شان و خدای شان معلوم است . اما من بدون هیچ پیش فرض و پس
فرضی دوست شان دارم . حالا هم نمی دانم که چرا این هذیان را نوشتم و یا چرا
با فیس بوکیان شریکش می سازم نمی دانم . هیچ نمی دانم ولی از درون یک دیوی
است که مرا وادار می سازد این چرند را با شما شریک سازم .
برای اینکه سر تان را بدرد آوردم پوزش می خواهم و با رباعیی از آن حکیمِ شگفت انگیز نیشاپور خاتمه می دهم
دارنده چو ترکیب طبایع آراست
از بهر چه او فکندش اندر کم و کاست
گر نیک آمد شکستن از بهر چه بود
ور نیک نیامد این صور ، عیب کراست
بهروز خاوری
ساعت پنج بامداد ششم مرداد/ تیر
کابل
.
Photo illustration by